نقد و تحلیل مضامین فکری مولانا در مثنوی با استناد بر فیه مافیه

مولانا از جمله عارفان و اندیشمندان بزرگ ایران است که توانست جوهر و عصاره عالی ترین افکار، اندیشه ها و جریانهای فکری عصر خود را در قالب شعر به زبانی تمثیلی و ساده چنان به شیوایی بیان کند که در این اقیانوس وسیع و عمیق معرفت هر کسی را به قدر فهم بهره ای باشد. ارزش آموزه ها و اندیشه های مولانا در این است که آثار این عارف بزرگ همچون منبع اصلی آنها، قرآن کریم، مملو از داستانها و نکات نغز و شیرین برای ارشاد و تعلیم تمام بشریت است و دامنه موضوعی آن چنان وسیع و گسترده است که همه جوانب روحی، اخلاقی، اجتماعی، عرفانی و مذهبی بشر را در برمی گیرد. این پژوهش قصد دارد با جستاری هدفمند در افکار و آرای دو اثر ارزشمند این فیلسوف شهیر، یعنی فیه ما فیه و مثنوی، با شناخت جریان فکری این عارف بزرگ، به قدر وسع و استطاعت حجاب از گوشه ای از رازهای نهان و اندیشه های ژرف ایشان بردارد تا بتواند گامی هر چند کوچک در تحقق و عملی کردن خط مشی این مکتب انسان ساز برداشته باشد. برای نیل به این مهم، موضوعات و مضامین فکری مولانا در فیه ما فیه و مثنوی، یکبار بر مبنای کتاب میناگر عشق به صورت تطابق موضوعی و یکبار بر مبنای شرح استاد فروزانفر به صورت تطابق مضمون و شباهت منشا و منبع مطلب، بطور مجزا مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت و در خاتمه فهرستی از آیات، احادیث، امثال و داستان های مشترک بکار رفته در این دو اثر تدوین گردید که نشان داد 6/73% آیات، 7/54% احادیث و 3/47% داستانها و تمثیلهای بکار رفته در این دو اثر مشترک است و در مجموع 220 موضوع در فیه ما فیه شناسایی شد که محتوی و مضمونی مشابه در مثنوی داشتند که نشان می دهد این دو اثر گرانقدر و عظیم ادبیات کهن فارسی تا چه حد همسو هستند و از یک سرچشمه نشات می گیرند. نتیجه این پژوهش همچنین حقانیت انتساب فیه ما فیه به مولانا جلال الدین محمد بلخی را بیش از پیش اثبات می کند. به این امید که این پژوهش راهگشای پژوهش های عمیق تر و کامل تر آینده باشد.